Sevdiklerimize dair her şey...

Deformasyonel Plagiosefali (Kafatası Şekil Bozuklukları)

İlk olarak 2003 yılı ve sonrasında 2016 senelerinde Amerikan Pediatri Akademisi pek çok araştırmayı değerlendirerek kafa deformasyonları ile ilgili kılavuz niteliği taşıyan bir yol haritası çizmiştir. Bu kılavuz da deformasyonel plagiosefali ve diğer kafatası şekil bozukluklarının tedavisine fizyoterapinin, pozisyon değiştirmenin ve kask tedavisinin etkileri ortaya konmuştur. Kılavuzda üstünde durulan en önemli noktalardan biri erken teşhistir. Sonrasında doğru değerlendirme ve objektif bir takip, doğru zamanda doğru yöntemin belirlenip tedaviye başlanmasının üzerinde durulmuştur. Deformasyonun şiddetine göre sırasıyla ilk olarak pozisyon değiştirme ve sonrasında kask tedavisidir. Bu iki tedavi sırasında eş zamanlı olarak egzersizler, yüzüstü aktiviteleri ve fizyoterapi desteği gereklilik durumuna göre tedaviye eşlik eder.

Bebeklerin kafasında şekil bozuklukları anne karnında ya da doğum sonrası dönemde birçok nedene bağlı olarak oluşabilir. Prematüre doğum, çoğul gebelik, sezaryen, doğumun uzun sürmesi, anne karnında bebeğin duruş pozisyonu ve uzun süre kuvözde kalması bu sebeplerden bazılarıdır.

1992 yılında Amerikan Pediatri Akademisi’ nin öncülüğünde ani bebek ölümlerini (SIDS) azaltmak için dünya çapında başlatılan sırt üstü uyutma kampanyası ile ani bebek ölümleri %50 oranında düşüş göstermiştir. Çünkü sırt üstü yatan bir bebek kussa dahi bunu rahatlıkla yutabilmekte ve boğulma riskinden uzaklaşmaktadır. Ancak zaman içerisinde bebeklerin kafasında görülen deformasyonlarda da bir artış olmuştur. Modern hayatın getirdiği bebeklerin taşınma ve gündüz geçirdikleri vakitlerde sallanan beşikler, pusetlerde vs. Sırt üstü pozisyonda uzun süre kalmaları da artan deformasyon oranına ek olarak daha da kötüye gitmesini yol açmıştır. Fakat bu artıştan dolayı bebekleri sırt üstü yatırmaktan vazgeçilmemelidir. Sırt üstü yatırmaya devam edilmeli ancak doğduğu andan itibaren sağlı, sollu ya da bir deformasyonla doğduysa deformasyonun durumuna göre konumlandırılmalı, uyanıkken ve yanında biri varken yüzüstü aktiviteleri ve egzersizler yapılmaya başlanmalıdır. Bebeğin tespit edilen deformasyonun tersi yönünde pozisyonlanması bebeğin kendi kendine dönme ve oturana kadar olan sürede yapılabilir buda bebeklerde 6. ayına tekabül eder. Eğer 6 ayını doldurmuş bir bebekte pozisyon değiştirmeden yeteri kadar cevap alınmadıysa geç kalınmadan kafanın simetrisini geri kazanması için şiddetine göre gerekli ise kask tedavisine başlanmalıdır. 12 ay ve üzerinde ki bebeklerde ise 6 aydan büyük bir bebekten nasıl ki pozisyon değiştirmeyle yeterli cevap alınamıyorsa 12 ayına gelmiş bir bebekten de artık tek çözüm olarak kalan kask tedavisinden alınacak olan cevap yeterli olmayacaktır.

Kafa şekil bozukluklarında en sık görülen deformasyon tipi plagiosefalidir. Plagiosefali her ne kadar pozisyonel olduğu düşünülse de temeldeki sebep sadece sırt üstü pozisyonlanmasından kaynaklanmaz. Bu yüzden deformasyonel plagiosefali olarak tanımlanır. Çünkü Plagiosefalinin temel nedenlerinden en başta geleni tortikolis ya da boyun kasında (SCM) direnç olmasıdır. Boyun kası direnci doğumdan önce ya da doğumdan sonra kas da oluşan gerginliktir. Tortikolis ya da boyun kasında gerginlik bulunan bebeklerde %85 -90 gibi yüksek oranda plagiosefali gözlemlenir. Bu bebeklerin kafatasının arkasında tek tarafta düzleşme ve düzleşmenin olduğu tarafta alında çıkıntı görülür. Buda asimetrik bir görüntü ortaya çıkarır. Boyun kasında gerginliği olan bebeklerde pozisyon değiştirmeden cevap almak oldukça zordur. Çünkü direncin olduğu tarafla düzlüğün olduğu taraf aynı yöndedir. Bebekteki boyun kası direnci giderilemezse bebek düzlüğün tersi yönünde yatmak istemeyecektir. Bu yüzden de ailenin bir çocuk fizyoterapisti tarafında yapılacak olan egzersizler ve pozisyonlamalar için eğitilmesi gerekir. Pozisyon değişimi, direnç için yapılacak olan egzersizler ve yüz üstü aktiviteleri 6. Ayına kadar uygulanır. Yapılan bu tedavide yeterli cevap alınamadığı takdirde kask tedavisine başlanmalıdır. Pozisyon değiştirmede olduğu gibi boyun kasında ki direnç ve kask tedavisi paralel olarak devam etmelidir.

Kafa deformasyonlarının diğer bir etkisi de yüzde oluşan asimetridir. Kafada ki deformasyon kadar boyun kasındaki dirençte yüz asimetrisini büyük oranda etkiler. Düzlüğün olduğu taraf da alında oluşan çıkıntı ve aynı taraf kulak da öne kayma gözlenebilir. Bunun bir etkisi olarak plagiosefali hastalarının kulak enfeksiyonlarına daha yatkın olduğu deformasyonun şiddeti arttıkça duyma kaybı riski yaşayabildikleri araştırmalarla ortaya konmuştur. Çene de deformasyondan etkilenen bir diğer kısımdır. Çenede oluşan asimetri ileriki yaşlarda düzelmez, baki kalır. Deformasyonun tipine göre yanlara ya da ileri doğru kayma olarak kendini gösterir. Buda kişide ortodonti sorunları yaşayacağı anlamına gelir. Gözler ve burunda aynı şekilde deformasyonun etkisi altında kalabilir. Görme kusurları ve burundaki eğriliğe bağlı rahat nefes alamama ve kozmetik sıkıntılar da duruma eşlik eder.

Kafa deformasyonlarında erken teşhisin önemi büyüktür. Bebek doğduğu andan itibaren çocuk doktoru tarafından deformasyonu takip edilmeli her bebek için geçerli olan pozisyon değiştirme teknikleri anlatılmalı ve aileler bu konuda eğitilmelidir. Özellikle 3. ayından önce 1-2 ay doğru şekilde pozisyon değiştirme, egzersizler ve yüzüstü aktivitelerinin yapılması büyük oranda kafatası şekil bozukluğunun hafif ya da normal limitlere çekilmesini sağlayacaktır. Kafatası şekil bozuklukları, kafa deformasyonları konusunda uzman bir kranial teknikerin gözetiminde objektif olarak 3D tarama ile şiddet tespiti yapılması, sayısal ve görsel olarak düzelmenin takip edilmesi gerekir. 6. ayında orta şiddet ve üstünde bir deformasyon tespit edilirse ya da 4. ayında deformasyonu aşırı ise kask tedavisine gecikmeden başlanmalıdır. Bebeklerin kafası ilk 6 ayda ve 3 ayda çok daha hızlı olmak üzere büyür. 12 ay olana kadarda kafanın büyüme hızı gittikçe yavaşlamaya başlar. 12 aydan sonrada artık bir yetişkinin kafasına yakın bir büyüklüğe ulaşır ve büyüme hızı iyice yavaşlayarak çok kısıtlı olarak devam eder. Bu yüzden de “oturmaya başlayınca geçer” ya da “bir yaşından sonra geçer” gibi sözlere itibar edilerek beklenmemelidir.

Kask tedavisi 90’lardan beri Amerika‘da ve dünyada deformasyonların düzeltilmesi için yaygın olarak uygulanmaktadır. FDA (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) tarafından kaskın ve tedavi programının güvenliği ve etkinliği araştırılarak onaylanmış olması önemlidir. Halk sağlığı ve güvenliği, düzeltmedeki etkinlik ve eğitimli uzmanlar tarafından uygulanarak takip edilmesi gibi şartların yerine getirilmesi FDA tarafından kontrol edilerek denetlenir. 3-8 ay arasında kask tedavisine başlanırsa ortalama 3-4 aylık gibi kısa bir tedavi sonrasında ideal bir kafa şekline ulaşılmış olur. 2-3 hafta gibi sık periyotlarla kranial ortez konusunda eğitimli uzman ortotist tarafından bebeklerin gelişimi takip edilir. Bebeklerin rahat ve sorunsuz bir tedavi süreci geçirmesi ve beklenen düzelmenin yakalanması için kaskın 23 saat takılı kalması zorunludur. Tedaviye en erken 3 aylıkken başlanabilir ve en geç 18 ayına kadar devam edilir. Kask tedavisinde düşünülenin aksine bebeklerin kaska uyum süreci çok kolay olur. Oryantasyon süreci sonrasında bebek bezine verilen tepkiyle kaska verilen tepki aynıdır.

Deformasyonel plagiosefali, brakisefali ve skafosefali gibi kafatası şekil bozuklukları çocuk sağlık uzmanları tarafından kontrol edilerek yakından takip edilmelidir. Erken teşhis edilmesi kafa şekil bozukluğunun tedavisindeki başarı için çok önemlidir. Bebeğin ayına, kafa şekil bozukluğunun şiddetine göre doğru ve uygun yöntemle geciktirilmeden tedavisine başlanmalıdır.

Bu yazıyı paylaş

Yazar

Selin Amanet

Kraniyal Teknikeri

Cranial Tedavi Merkezi'nde 2013 yılından beri çalışmaktadır. 2003 senesi Ortez-Protez Bölümü mezununudur. 2014 yılında kafa deformasyonlarının yönetimi için STARband tedavisi sertifikasını almaya hak kazanmıştır.

İlgili Yazılar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir


linkedin facebook pinterest youtube rss twitter instagram facebook-blank rss-blank linkedin-blank pinterest youtube twitter instagram