Günlük yaşantımızda biraz seyrek dışkılamaya başlasak kabızlık sözcüğünü kullanıyoruz ama çocukta özellikle bebeklerde durum biraz farklı. Sıklığı ne olursa olsun zor dışkılamaya kabızlık diyoruz. Yani 4 günde 1 ama rahat yapan ve gelişmesi normal olan 5 aylık bir bebek kabız değildir. Oysa her gün 2–3 kez yapan ama zorlanan ağlayan, kramplar giren karnı şişen ve dışkısı sert olan bir bebek kabızdır. Burada önemli olan karın ağrısı, kramp, şişlik, dolgunluk, gerginlik vs olup olmamasıdır. Normal dışkı kolay çıkmalı, yumuşak kıvamda olmalı, çok sulu veya kuru olmamalıdır.
Bebeklerde Kabızlık Nedenleri
Doğumsal barsak ve anüs hastalıklarına bağlı kabızlık
Özellikle doğumsal anüs darlığı çoğu çocuk doktoru tarafından bile tanınamamaktadır. Doğumsal anüs darlığı olan bebeklerin %80’i kızdır. 1–2 haftalıktan itibaren gaz sancısı ile birlikte olduğu için tanınması güç olur. Kaka yaptıkları zaman rahatlarlar. Dışkılama öncesi karınları iyice şişer. Ağlamaları çığlıklar halini alır ve bazen anüse hafif bir dokunma (fitil veya termometre ucu ile) ile fışkırtır tarzda kaka yaparlar. Tanı ancak anüsün parmakla muayenesinde iç anal halkanın darlığının fark edilmesi ile konur. Hirschprung hastalığı ise kabızlık ile seyreden ağır bir doğumsal barsak hastalığıdır. Doktorunuz Hirschprung hastalığından şüphelenirse sizi bir çocuk cerrahına gönderecektir. İlaç tedavisi yoktur, cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilmektedir.
Fizyolojik seyrek kaka
Bazı bebeklerin beraberinde büyüme geriliği, karın ağrısı, karın şişliği, ağrı, huzursuzluk vs hiç bir şey olmaksızın seyrek kaka yaptıklarını görüyoruz. Mesela 14-21 güne kadar uzayanını biliyoruz. Bu bebeklerin bir çoğu hafif anal uyarı ile (mesela parmak ucu ile dokunma veya gliserinli fitil koyma) hemen kaka yapıyor. Ayrıca başka hiç bir sorunları yok. Ek gıdalara ve lifli-posalı gıdalara başlayınca rahat kaka yapmaya başlayıveriyorlar.
Beslenme hatalarına bağlı kabızlık
Diyette yeteri kadar lif olmaması, fast food türü beslenme, patates kızartması, köfte, makarna, pilav, kek, börek, şekerleme, çikolata ağırlıklı beslenme. Bu durumda dışkı iyice sertleşir ve çıkması zorlaşır.
İnek sütü alerjisine bağlı kabızlık
İnek sütü alerjisi olan bazı bebeklerde anne sütüne ek olarak mama başlanması halinde veya inek sütü proteini olan gıdalar tüketilmeye başlandığında kabızlık ortaya çıkabilir. Annenin yediği sütlü gıdalar bile buna neden olabilir. Ancak süt proteini alerjisine bağlı kabızlık çok çok nadir bir durumdur.
Gıda Duyarlılıklarına bağlı kabızlık
Tahlillerle anlaşılması çok zor olup duyarlı olduğundan şüphe edilen gıdaların kesilmesi ile dışkının düzelmesi sonucu anlaşılır. Alerjiden farklı bir durumdur.
Psikolojik nedenler, tuvalet eğitimi dönemi
Çocuğun kakasını söylemeye başladığı yaklaşık 2 yaş civarında aşırı baskı veya anne – çocuk arası inatlaşmalar nedeniyle gelişebilir. Bundan dolayı tuvalet eğitimi döneminde bebek zorlanmamalı, uzun süre kendini sıkıp kaka tutarak tepki gösteriyorsa kendi haline bırakılmalıdır.
Bazen de çocuklar evleri dışında bir yerde kaka yapmak istemez, hatta kakası geldiği halde öğretmeninden çekinip söylemeye utanabilir. Bu ve benzer durumlarda istemli olarak dışkının tutulması ile bağırsakların en son kısmında (düz bağırsak) bekleyen dışkının sıvı kısmı bağırsaklar tarafından iyice emilir, dışkı iyice sertleşir. Artık çocuğun dayanamayacağı noktaya gelince dışkılama gerçekleşir ama sertleşmiş olan dışkı anüsten geçerken sıyrık ve yırtılmalara neden olur. Bu şekilde canı acıyan çocuk kakasını kaka yaparken canı acımasın diye, kakasını daha uzun süre tutmaya çalışır. Böylece korku-ağrı-dışkılama ihtiyacı şeklinde bir kısır döngü başlar.
Hareketsizliğe bağlı kabızlık
Özellikle şişman çocuklarda gördüğümüz bir durumdur. Hareket ve fiziksel egzersizler barsakların harekete geçmesini sağlar. Hareketsiz bir çocuk (özellikle spastik ve sürekli yatmak durumunda olanlarda daha dramatiktir) hele yeteri kadar lifli beslenmiyorsa kabızlık çekecektir.
Bağırsakları etkileyen başka sistem hastalıkları
Kronik kabızlıkta hipotiroidi, hipokalsemi (kan kalsiyumunda düşüklük) vs. durumlarının kontrolü gerekir
Çocuklarda Kabızlık Tedavisi
Tedavi hastalığa neden olan etkenlere yönelik olmalıdır. Hirschprung veya anüs darlığı varsa tedavi ameliyatla veya anüs genişletici bujileme yöntemi ile olur. İnek sütü alerjisi varsa inek sütü proteininden fakir diyet verilir ve gerekirse ilaç kullanılır.
Beslenme hatalarında ise
- Fast food türü beslenme, patates kızartması, köfte, makarna, pilav, beyaz ekmek, kek, börek, şekerleme, çikolata diyetten çıkarılmalıdır.
- Diyete lifli gıdalar sokulmalıdır. Meyve (armut, kayısı, üzüm, incir, kivi, şeftali, portakal), sebzenin her türlüsü, bakliyat (kuru fasulye, nohut, mercimek), tahıllı ekmekler, aşure, yeşil salata, havuç tüketilmelidir.
- Bol su ve sulu gıda tüketilmelidir.
- Ayrıca düzeli tuvalet alışkanlığı için günde 2–3 kez 10-15 dakika kadar tuvalete oturtulmalı ve tuvalet terbiyesi kazandırmaya çalışılmalıdır. Sıkışır sıkışmaz tuvalete gitmesi öğretilmelidir.
- Anüste sıyrık yırtık, çatlak oluştuysa, hele de kanamaya neden oluyorsa mutlaka çocuk doktorunuza danışın. Dışkılama sırasında anüste uyuşmayı sağlayacak kremler, pelvis kaslarını gevşetme amaçlı sıcak su oturma banyoları önerecektir.
- İlaç tedavisi: Gerekiyorsa lavmanla barsak boşalımı sağlanır ve yukarıdan gelen dışkının yumuşaması için de müshil (mineral yağı, laktüloz veya makrogol içeren) verilir.
- Hareket ve egzersiz, uzun yürüyüşler: Bağırsakların aktifleşmesini sağlayabilir.
