Hemolitik Üremik Sendrom (HUS)

Bir tıbbi terim salatası daha. Nadir de olsa duyabileceğiniz bir hastalık ama biz doktorlar için bir kabus… Önce hastalığı daha anlaşılır kılmak için terimin açılımını ve sözcük anlamlarını yazalım:

Hemo: Kan
Litik: Erime
Üremik: Kanda üre artışı (BK: akut böbrek yetmezliği)

Akut hemoliz (yani alyuvarların eriyerek yok olması) ve böbrek yetmezliği ile seyreden bir tablodur. Bunun en sık nedeni, E.coli denen bir bakterinin O157:H7 tipiyle olan ishaldir. (E.coli, bakterinin adı, O157:H7 ise soyadı olarak kabul edin). Bu bakterinin rezervuarı (yani belirti yapmaksızın yaşayarak yayıldığı canlı) evcil hayvanlardır. Az pişmiş et veya pastörize edilmemiş sütle bulaşır. Pis sularla da bulaşan E.coli O157:H7, ateşli gastroenterit yapar. İshalli bu hastalık sırasında kramplar, karın ağrısı, ateş ve kusma da olur. Her on O157:H7 ishali vakasının birinde de HUS gelişir.

Peki nasıl oluyor da O157:H7 sonrası HUS gelişiyor? Kimse bilmiyor. (Bilen varsa bize söylesin biz de öğrenelim)

HUS’un Etkileri ve Belirtileri

HUS başlıca 3 ana organ ve sistemi etkiler: Böbrekler, kan hücreleri ve merkezi sinir sistemi.

Böbreklere etkisi

Böbrek fonksiyonlarının bozulması ile;

Kandan süzülmesi gereken üre birikir, ürenin yüksek değerlere ulaşmasıyla uyku hali veya ajitasyonlar ortaya çıkar.
Yine kandan fazlası atılması gereken potasyum birikir. (Potasyumun fazlası kalpte ölümcül ritim bozukluğu ve kalp durması nedeni olabilir)
Süzülüp atılması gereken sıvının fazlası vücutta birikerek bacaklarda ödeme neden olur; hipertansiyon ortaya çıkar; akciğerde birikirse de solunum sıkıntısı yapar.

Kana etkisi

Damarlarımızdaki mucizevi sıvı başlıklı yazımızı hatırlayın.

HUS’da kandaki alyuvarlar erir ve sayısı azalır. Hasta hızla anemiye girer. Anemiye bağlı halsizlik, bitkinlik, takatsizlik, solukluk ortaya çıkar.
HUS’da kan hücrelerinde görülen ikinci bir değişiklik de trombosit sayısında azalmadır. Trombositler pıhtılaşmada görevli “yapışkan” hücreleridir. Sayısında azalma olunca çarpma, vurma ile çabucak morarmalar olur, hatta hastanın burun ve dişeti kanaması gibi kendiliğinden kanamaları olabilir.

Merkezi sinir sistemine etkisi

HUS’un MSS üzerine etkisi hipertansiyon nedeniyle olur. Ani hipertansiyonda uyku hali, sersemlik veya ajitasyonlar ile havale nöbetleri görülebilir. Bu tablo, tansiyon ilaçları, idrar söktürücüler ve havale ilaçları ile tedavi edilir; çoğunlukla geçicidir.

HUS Belirtileri

Erken belirtiler

Çocuğun E.coli O157:H7 sırasında gösterdiği belirtilerdir. Her ishalde olduğu gibi bu hastalıkta da ateş, kramp tarzı karın ağrısı, kusma, bol ve sık dışkılama ortaya çıkar. Bu aşamada bir ishalli çocuğun hastalığının HUS ile sonuçlanıp sonuçlanmayacağını söylemek imkansızdır çünkü basit sıradan bir ishalle O157:H7 ishalini ayırt etmek olanaksızdır.

Geç belirtiler

İshal tablosundan günler sonra ortaya çıkan belirtilerdir:

İdrarda kan çıkması,
Dışkıda kan çıkması,
Travmaya bağlı olmaksızın kendiliğinden oluşan morarmalar,
İdrar miktarında azalma
Kansızlığa bağlı ortaya çıkan solukluk
Uyku hali ve ajitasyonlar
Göz etrafı ve ayak bileklerinde ödem
Baş ağrısı
Havaleler

HUS Tedavisi

Hasta mutlaka hastaneye yatırılarak tedavi edilir. İshale neden olan bakteri vücuttan atılana kadar en ideali, hastanın karantinaya alınmasıdır.

Hipertansiyona karşı mücadelede en önemli hususlardan biri olan tuz ve sıvı kısıtlaması çok katı biçimde uygulanır; hipertansiyon ilaçları gerekebilir.

Kan değerleri çok düşerse kan nakli uygulanması gerekecektir.

Böbrek fonksiyonları çok bozulursa periton diyalizi veya hemodiyaliz uygulanması zorunlu olabilir.

Vakaların çoğu, (%91’i), etkin bir tedaviyle tamamen iyileşir. E.coli O157:H7ye bağlı olmayan HUS vakalarının tekrarlayabildiği görülmüştür.

* Fotoğraf: Djohan Shahrin / Shutterstock.com